Opwijk

Locatiekaart

Breedtegraad 50.9699301
Lengtegraad 4.1895719
 
Besloten in
 
Locatie bevat
Sint-Pauluskerk
Langvelde

Verhaal

Opwijk is een residentiële en landelijke gemeente, gelegen in het noordwesten van de provincie Vlaams-Brabant, in de 'Vlaamse ruit', op 20 km van Brussel en Mechelen en op 12 km van Aalst en Dendermonde. Sedert de fusie in 1976 is Mazenzele een deelgemeente van Opwijk, dat nu bijna 12.000 inwoners telt.

De oudste bewoning van Opwijk is te situeren aan de oostgrens met de gemeente Merchtem, bij de Puttenbeek die in de Molenbeek en verder in de Vliet, in de Rupel en de Schelde uitmondt. Op de plaats waar de oude wegen, enerzijds van de Scheldeovergang te Dendermonde en anderzijds van de Denderovergang te Aalst in de richting van de Dijleovergang te Mechelen samenkwamen ontstond er -ten laatste na de Frankische invallen in ca 375- een woonkern met de naam Op-wic (= vicus). Andere Frankische plaatsnamen zijn Heistergem, nu Eeksken (= Haistharingaheim) en Droeshout (= Thrusholt). Merovingisch is de o.a. de plaatsnaam Nijverseel (=Niversala). De H.Drievuldigheidsparochie is waarschijnlijk ook in deze periode ontstaan en ook het eerste kerkje of kapel in de oude dorpskern in het huidige gehucht Klei bij de grens met Merchtem. Uit deze periode dateert ook de naam van de deelgemeente Mazenzele (= Masinsala), gelegen langs de oude baan van Asse naar Dendermonde. De Sint-Pietersparochie van Mazenzele kan even oud zijn maar bleef lang afhankelijk van de parochie Asse. Een groot gedeelte van de oppervlakte van de gemeente was toen al aangewend voor de landbouw, terwijl ten noorden van Opwijk het grote beukenbos Bukenholt lag en ten westen van Mazenzele het Kravaalbos.

Opwijk en Mazenzele behoorden tot de pagus Bracbantensis, het graafschap Ukkel-Brussel en het aartsdecanaat Brussel in het bisdom Kamerijk. Toen op het einde van de 9de eeuw-begin 10e eeuw het Land van Dendermonde gevormd werd kwam Opwijk in het graafschap Vlaanderen terecht. Mazenzele daarentegen bleef bij het Land van Asse, in het hertogdom Brabant.

In de middeleeuwen ontstond meer in het midden van de gemeente een nieuwe dorpskern met een Borchtcomplex op de plaats waar de heerbaan naar Dendermonde over de dorpsbeek trok. De Borcht bestond uit een motte met een hof, omgeven door grachten en aarden wallen met ernaast een groot landbouwbedrijf (Hof ten Hemelrijk). In een oorkonde van 1108 voor bisschop Odo van Kamerijk stond Adelwidis, vrouw van Dendermonde, haar rechten op de H. Drievuldigheidsparochie af aan het pas opgerichte kapittel van de O.L.Vrouwkerk te Dendermonde. Het oude hofkerkje moet nabij de Borcht en de oude pastorie gestaan hebben.

Er gebeurde een patroonsverwisseling van de H. Drievuldigheid naar Sint Paulus. Bij de uitbreiding van de nieuwe dorpskom in de 12e-13e eeuw werd het Borchtcomplex verlaten voor het nieuwe nabijgelegen handelscentrum aan de steenweg. De kerk werd verplaatst naar dit centrum en in 1410-1420 werd op dezelfde plaats een nieuw gotisch kerkgebouw opgericht.

Het dorp van Mazenzele bestaat uit een kern rond de nog bestaande Dries en een nabijgelegen kern rond de kerk, waarvan het oudste gedeelte uit de 13e eeuw dateert, toen de Sint-Pietersparochie, in 1098 onder het patronaat van de abdij van Affligem, zelfstandig werd.

In Opwijk was de landbouwgrond (leengoederen van het hof van Dendermonde) verdeeld in kleine percelen. Er was weinig grootgrondbezit en geen kasteelheer. Verspreid over de gemeente waren er wel een aantal grote hoeven. In Mazenzele bezaten de abdij van Affligem en het Benedictinessenklooster Ter Rozen in Aalst wel zeer veel grond.

In 1356 viel het Gentse leger Brabant binnen langs Dendermonde en Opwijk en verwoestte de watermolen en misschien ook het oude dorpscentrum op de grens met Merchtem.

Rond 1570 kwam er een einde aan een lange periode van vrede en economische groei. Opwijk telde dan ca 1200 inwoners en Mazenzele ca. 150.

De godsdienstoorlogen troffen Opwijk vooral in 1579 toen het dorp werd ingenomen door een groep 'malcontenten'. Dit Spaansgezind leger trok op tegen de Geuzen in Dendermonde en Gent en stak te Opwijk de kerk en 30 huizen in brand.

Vanaf 1580 volgde een periode van langzaam herstel en economische heropleving. De kerk van Opwijk werd hersteld en -vooral onder pastoor Van Lokeren- begiftigd met een aantal kerkschatten, nieuwe klokken en een orgel. In het dorp werd in 1619 een Gildenhuis gebouwd en in 1629 een nieuwe pastorie.

De aanslepende oorlog met de Noordelijke Nederlanden en -na 1648- de oorlog met Frankrijk bleven een zware -vooral financiële- last voor Opwijk. Bovendien kostte een pestepidemie in 1667-1669 het leven aan 752 mensen op een totale bevolking van ongeveer 1700.

In de 18e eeuw onder het Oostenrijks bewind, kende Opwijk opnieuw een periode van vrede en welvaart zodat de bevolking toenam tot ongeveer 2.400. In 1772-1775 werd daarom de Sint-Pauluskerk aanzienlijk vergroot en voorzien van een aangepast meubilair.

De Franse revolutie bracht de afschaffing van vele traditionele instellingen en gebruiken. Opwijk en Mazenzele werden een deel van het Departement van de Dijle, kanton Merchtem. In 1797, bij het begin van de Boerenkrijg, was er enig oproer tegen het Frans bestuur. Van 1797 tot 1802 werd de godsdienstuitoefening verboden en de kerk bleef gesloten tot 1800. De gedwongen conscriptie maakte ook veel slachtoffers, vooral onder het Napoleontisch regime.

Tijdens het bewind van het Koninkrijk der Nederlanden en in de eerste jaren van de Belgische onafhankelijkheid was er opnieuw vrede en meer welvaart. Daarop volgde in 1845-1850 de zwartste bladzijde uit de geschiedenis van Opwijk: door de mislukking van de (aardappel)oogst en de economische crisis in de tekstielsector was er bitter armoede bij 840 personen op een bevolking van 3.400. Hierdoor verslechterde de gezondheidssituatie en brak er een epidemie van dysenterie uit met 700 zieken en 97 doden. De lokale overheid kon de nood slechts weinig lenigen door aan 210 gezinnen steun te verlenen en door een 'spinkamer' op te richten om mensen tewerk te stellen. Deze noodsituatie was de aanleiding tot de oprichting in Opwijk van de congregatie van de zusters van St.-Vincentius a Paulo, die instond voor ziekenzorg en onderwijs.

bron: www.heemkringopwijk.net

Referenties

  1. Melchior van den Bree (7 okt 1567)
  2. Jacobus Heyvaert (15 mei 1604)
  3. Maria van Keer (22 jul 1610)
  4. Gezin van Joannes van Mulders en Catharina van Nieuwenhove
    1. Joannes van Mulders
  5. Joannes van Mulders (7 sep 1610)
  6. Egidius de Block (2 nov 1611)
  7. Elisabeth de Deckere (28 mrt 1612)
  8. Andreas Heyvaert (27 jun 1612)
  9. Elisabeth de Deckere (27 jun 1612)
  10. Gezin van Andreas Heyvaert en Elisabeth de Deckere
    1. Elisabeth de Deckere
    2. Andreas Heyvaert
  11. Petronella van den Broecke (22 jun 1613)
  12. Egidius de Block (22 jun 1613)
  13. Gezin van Egidius de Block en Petronella van den Broecke
    1. Petronella van den Broecke
    2. Egidius de Block
  14. Joannes van Mulders (4 sep 1620)
  15. Gezin van Joannes van Mulders en Catharina van Nieuwenhove
    1. Joannes van Mulders
  16. Catharina van de Keere (24 sep 1623)
  17. Joannes de Block (24 sep 1623)
  18. Gezin van Joannes de Block en Catharina van de Keere
    1. Catharina van de Keere
    2. Joannes de Block
  19. Catharina van de Keere (28 okt 1623)
  20. Gezin van Joannes de Block en Catharina van de Keere
    1. Catharina van de Keere
    2. Joannes de Block
  21. Joannes de Block (28 okt 1623)
  22. Petronella van den Voorde (5 mrt 1624)
  23. Martina van Mulders (6 jun 1624)
  24. Laurentius Bettens (18 apr 1627)
  25. Anthonius Heyvaert (4 feb 1629)
  26. Judocus van de Keere (1631)
  27. Gezin van Judocus van de Keere en Martijntjen Fasseel
    1. Judocus van de Keere
    2. Martijntjen Fasseel
  28. Martijntjen Fasseel (1631)
  29. Gezin van Philippus van den Voorde en Anna de Clercq
    1. Philippus van den Voorde
    2. Anna de Clercq
  30. Anna de Clercq (tussen 1631 en 1635)
  31. Catharina van de Keere (tussen 1631 en 1635)
  32. Gezin van Joannes van Mulders en Barbara de Vinck
    1. Barbara de Vinck
    2. Joannes van Mulders
  33. Gezin van Joannes de Block en Catharina van de Keere
    1. Catharina van de Keere
    2. Joannes de Block
  34. Joannes de Block (tussen 1631 en 1635)
  35. Joannes van Mulders (tussen 1631 en 1635)
  36. Philippus van den Voorde (tussen 1631 en 1635)
  37. Barbara de Vinck (tussen 1631 en 1635)
  38. Petronella van den Broecke (7 dec 1632)
  39. Judocus van de Keere (20 feb 1633)
  40. Petronella van den Broecke (4 jan 1634)
  41. Maria van Keer (11 okt 1634)
  42. Gezin van Melchior van den Breen en Maria van Keer
    1. Maria van Keer
    2. Melchior van den Breen
  43. Melchior van den Breen (11 okt 1634)
  44. Joannes de Block (1 jan 1635)
  45. Adrianus van Nieuwenhove (6 okt 1635)
  46. Martijntjen Fasseel (18 jul 1638)
  47. Andreas Heyvaert (29 apr 1639)
  48. Gezin van Andreas Heyvaert en Antonia Meersman
    1. Antonia Meersman
    2. Andreas Heyvaert
  49. Antonia Meersman (9 feb 1640)
  50. Andreas Heyvaert (9 feb 1640)
  51. Catharina van den Breen (30 dec 1642)
  52. Guilielmus Verdoodt (14 mrt 1643)
  53. Paulus de Smet (5 okt 1643)
  54. Martina van Mulders (5 okt 1643)
  55. Gezin van Paulus de Smet en Martina van Mulders
    1. Paulus de Smet
    2. Martina van Mulders
  56. Andreas Heyvaert (13 feb 1645)
  57. Joanna de Smet (14 jun 1645)
  58. Jan van den Voorde (1 feb 1646)
  59. Gezin van Jan van den Voorde en Marie Anne van Eeschene
    1. Jan van den Voorde
  60. Judocus Verdoodt (4 mrt 1647)
  61. Joannes de Block (29 jul 1647)
  62. Martijne Smedt (9 dec 1648)
  63. Philippus van den Voorde (2 okt 1649)
  64. Petronella van den Voorde (2 okt 1649)
  65. Gezin van Henricus de Valck en Petronella van den Voorde
    1. Petronella van den Voorde
    2. Henricus de Valck
  66. Stephanus de Valck (2 okt 1649)
  67. Henricus de Valck (2 okt 1649)
  68. Adrianus van Nieuwenhove (13 nov 1649)
  69. Philippus van den Voorde (22 mei 1650)
  70. Paulus de Smet (26 feb 1652)
  71. Catharina van de Keere (7 okt 1653)
  72. Maria van Keer (12 jan 1654)
  73. Gezin van Joannes van Mulders en Martina van Mulders
    1. Martina van Mulders
  74. Martina van Mulders (3 jun 1654)
  75. Anna de Clercq (21 sep 1654)
  76. Anna de Clercq (23 sep 1654)
  77. Joannes de Block (25 sep 1654)
  78. Gezin van Philippus van den Voorde en Anna de Clercq
    1. Philippus van den Voorde
    2. Anna de Clercq
  79. Philippus van den Voorde (29 okt 1654)
  80. Anna de Clercq (29 okt 1654)
  81. Joannes de Block (9 sep 1655)
  82. Catharina van de Keere (9 sep 1655)
  83. Gezin van Joannes de Block en Catharina van de Keere
    1. Catharina van de Keere
    2. Joannes de Block
  84. Melchior van den Breen (23 sep 1655)
  85. Gezin van Melchior van den Breen en Maria van Keer
    1. Maria van Keer
    2. Melchior van den Breen
  86. Maria van Keer (23 sep 1655)
  87. Antonia Meersman (26 nov 1664)
  88. Gezin van Anthonius Heyvaert en Catharina van den Breen
    1. Anthonius Heyvaert
    2. Catharina van den Breen
  89. Catharina van den Breen (19 apr 1665)
  90. Anthonius Heyvaert (19 apr 1665)
  91. Elisabeth Heyvaert (9 apr 1666)
  92. Maria Heyvaert (20 nov 1667)
  93. Anna Stroobant (30 mrt 1668)
  94. Hubertus Bettens (5 apr 1668)
  95. Joannes de Block (27 apr 1668)
  96. Gezin van Joannes de Block en Maria Roberts
    1. Joannes de Block
  97. Catharina van den Breen (20 feb 1669)
  98. Anthonius Heyvaert (29 mei 1669)
  99. Anthonius Heyvaert (30 mei 1669)
  100. Gezin van Egidius van Ransbeke en Catharina van den Breen
    1. Catharina van den Breen
  101. Catharina van den Breen (13 apr 1670)
  102. Joanna de Smet (31 mei 1670)
  103. Andreas Heyvaert (31 mei 1670)
  104. Jacobus Heyvaert (31 mei 1670)
  105. Gezin van Andreas Heyvaert en Joanna de Smet
    1. Joanna de Smet
    2. Andreas Heyvaert
  106. Joannes de Block (20 jan 1673)
  107. Gezin van Joannes de Block en Maria Roberts
    1. Joannes de Block
  108. Judocus Verdoodt (3 nov 1679)
  109. Henricus de Valck (3 nov 1679)
  110. Gezin van Judocus Verdoodt en Philippina de Valck
    1. Judocus Verdoodt
    2. Philippina de Valck
  111. Philippina de Valck (3 nov 1679)
  112. Gezin van Martinus Meyskens en Philippina de Valck
    1. Philippina de Valck
  113. Philippina de Valck (7 nov 1679)
  114. Henricus de Valck (7 nov 1679)
  115. Maria Hertens (22 apr 1680)
  116. Maria Hertens (24 apr 1680)
  117. Henricus Heyvaert (19 nov 1680)
  118. Christianus Verdoodt (25 apr 1683)
  119. Joannes de Block (24 okt 1684)
  120. Gezin van Petrus van Nieuwenhove en Elisabeth Heyvaert
    1. Elisabeth Heyvaert
    2. Petrus van Nieuwenhove
  121. Adrianus Meyskens (23 jun 1688)
  122. Elisabeth Heyvaert (23 jun 1688)
  123. Petrus van Nieuwenhove (23 jun 1688)
  124. Maria Heyvaert (18 apr 1690)
  125. Adrianus Meyskens (18 apr 1690)
  126. Gezin van Joannes van Nieuwenhove en Maria Heyvaert
    1. Maria Heyvaert
    2. Joannes van Nieuwenhove
  127. Joannes van Nieuwenhove (18 apr 1690)
  128. Egidius van Nieuwenhove (9 okt 1692)
  129. Catharina van den Breen (4 mei 1703)
  130. Catharina van den Breen (5 mei 1703)
  131. Gezin van Egidius van Ransbeke en Catharina van den Breen
    1. Catharina van den Breen
  132. Catharina van den Breen (18 jul 1703)
  133. Maria Heyvaert (9 okt 1705)
  134. Daniel van Nieuwenhove (20 aug 1707)
  135. Emerentiana Pissael (25 mei 1719)
  136. Martinus Heyvaert (10 jul 1721)
  137. Joannes Baptista van Nieuwenhove (24 jul 1724)
  138. Gasparis van Nieuwenhove (5 jan 1727)
  139. Anna Petronella Heyvaert (26 mrt 1728)
  140. Margareta Verbancken (2 apr 1729)
  141. Cornelia Lauwers (23 mei 1729)
  142. Elisabeth Saerens (10 sep 1729)
  143. Elisabeth Saerens (11 sep 1729)
  144. Judocus Verdoodt (8 dec 1730)
  145. Philippina de Valck (8 jul 1734)
  146. Petrus Heyvaert (19 nov 1746)
  147. Gezin van Petrus Heyvaert en Joanna Maria de Smedt
    1. Petrus Heyvaert
  148. Petrus Heyvaert (24 okt 1750)
  149. Gasparis van Nieuwenhove (24 okt 1750)
  150. Anna Petronella Heyvaert (24 okt 1750)
  151. Gezin van Gasparis van Nieuwenhove en Anna Petronella Heyvaert
    1. Anna Petronella Heyvaert
    2. Gasparis van Nieuwenhove
  152. Joannes Baptista van Nieuwenhove (24 okt 1750)
  153. Martinus Heyvaert (29 apr 1751)
  154. Gezin van Martinus Heyvaert en Cornelia Lauwers
    1. Cornelia Lauwers
    2. Martinus Heyvaert
  155. Cornelia Lauwers (29 apr 1751)
  156. Gezin van Joannes Baptista van Nieuwenhove en Maria Catharina de Smedt
    1. Joannes Baptista van Nieuwenhove
  157. Joannes Baptista van Nieuwenhove (14 sep 1754)
  158. Cornelia Lauwers (4 apr 1758)
  159. Margareta Verbancken (30 mei 1758)
  160. Martinus Heyvaert (30 mei 1758)
  161. Gezin van Martinus Heyvaert en Margareta Verbancken
    1. Margareta Verbancken
    2. Martinus Heyvaert
  162. Clara Vermeiren (15 mrt 1759)
  163. Henricus Heyvaert (5 okt 1761)
  164. Petrus Heyvaert (28 mei 1763)
  165. Maria Theresia van Nieuwenhove (7 aug 1763)
  166. Petrus Heyvaert (20 aug 1763)
  167. Martinus Heyvaert (20 aug 1763)
  168. Gezin van Petrus Heyvaert en Joanna Maria de Smedt
    1. Petrus Heyvaert
  169. Egidius van Nieuwenhove (1 jun 1768)
  170. Gezin van Joannes Franciscus Herbosch en Maria Anna de Ridder
    1. Joannes Franciscus Herbosch
  171. Joannes Franciscus Herbosch (22 jan 1769)
  172. Gasparis van Nieuwenhove (2 mei 1785)
  173. Anna Petronella Heyvaert (1 aug 1814)
  174. Hubertus Bettens (abt 1588-00-00)
  175. Gezin van Henricus Heyvaert en Elisabeth Saerens
    1. Elisabeth Saerens
    2. Henricus Heyvaert
  176. Henricus Heyvaert (abt 1720-00-00)
  177. Elisabeth Saerens (abt 1720-00-00)