Familie Vermeulen Bosch Broks Habraken

Noordse Bos

Het Noordse Bos is de groep van wevershuizen in de Amsterdamse binnenstad, gebouwd in zes blokken tussen de Spiegelgracht en Reguliersgracht, die in 1670/71 in één bouwstroom volgens een standaardontwerp van architect Philips Vingboons (1607-1678) tot stand kwam. Tot op de dag van vandaag bepalen deze bouwblokken het bijzondere karakter van de Weteringbuurt. Het gaat om twee blokken grote tussen Reguliers- en Vijzelgracht en vier kleinere tussen Vijzel- en Spiegelgracht. Ook het bouwplan werd door het stadsbestuur vastgesteld. De huizen bevatten een woonkelder, voor spinsters, en een woonhuis daarboven, voor wevers, met op de eerste verdieping de weefkamer. Op de hoeken werden winkels of bakkerijen gemaakt, herkenbaar aan de houten onderpui. Het ontwerp is van de hand van de bekende 17de-eeuwse bouwmeester Philips Vingboons die ingetogen classicistische gevels met goede verhoudingen ontwierp: de voorgevel is exact een vierkant. Het classicisme van deze architectuur komt niet tot uitdrukking in de ornamentatie, maar in de afgewogen verhoudingen van de architectuur.

De wevershuisjes zijn gebouwd in opdracht van de regenten van drie liefdadigheidsinstellingen, het Binnengasthuis, het Burgerweeshuis en het Leprozenhuis, met het doel om de kwijnende textielindustrie in Amsterdam te stimuleren; de panden boden huisvesting en ateliers aan wevers die meestal uit het buitenland afkomstig waren. De genoemde instellingen dienden een stedelijk belang en konden de huuropbrengsten goed gebruiken. In die zin kunnen de wevershuizen als een vroeg voorbeeld van sociale woningbouw worden beschouwd. Vanaf mei/juni 1672 werd gesproken van het 'Noortse Bos', vanwege de grote hoeveelheid uit Noorwegen geïmporteerde grenen boomstammen die als heipalen werden gebruikt. Er zijn meer heipalen gebruikt dan nodig voor de stadhuisbouw met zijn befaamde 13.659. Het is echter nooit een buurtnaam geworden, alleen een aanduiding voor het complex van wevershuizen zelf.

Er zijn in totaal 211 huizen gebouwd, waarvan er nog vele bewaard zijn gebleven, in de oorspronkelijke toestand of verbouwd in de 18de of 19de eeuw. Zantkuijl onderscheidt een aantal typen. Goed bewaard gebleven voorbeelden zijn 2de Weteringdwarsstraat 64-70 en 3de Weteringdwarsstraat 27-33.

Voorbeelden: Noorderstraat 24-42, 52, 68-70, Nieuwe Looiersstraat 25-27, Nieuwe Looiersdwarsstraat 1-3, 1de Weteringdwarsstraat 2, 4, 6-16, 18-20, 30, 32, 70, 2de Weteringdwarsstraat 1-3, 5-7, 9-11, 39, 71-73, 2de Weteringdwarsstraat 64-70, 3de Weteringdwarsstraat 23, 27-33, 3de Weteringdwarsstraat 38-42, Vijzelgracht 4-8, 20-26, Weteringstraat 16-18, 24, 26, 28 en Weteringstraat 19.

Nieuwe Looiersdwarsstraat 1-3 is een goed voorbeeld van een hoekpand waarin winkels of bakkerijen waren, herkenbaar aan de winkelpui. Het winkeltje op de begane grond werd overigens gewijzigd in een woning.

De wevershuizen zijn van cultuur- en architectuurhistorisch groot belang als het oudste voorbeeld van blok-woningbouw. Toen Dr. Leonie van Nierop in het Jaarboek Amstelodamum van 1937 de bouwgeschiedenis van de Wevershuizen beschreef, bezat het Burgerweeshuis nog 36 Wevershuizen. Inmiddels zijn ze allemaal verkocht aan particulieren. De wevershuizen werden in 2008 landelijk bekend toen de panden aan de Vijzelgracht verzakten door de aanleg van het metrostation Vijzelgracht van de Noord/Zuidlijn. Na de aankoop door de gemeente zijn ze door architectenbureau Vroom in opdracht van Stadsherstel gerestaureerd.

bron: Amsterdam-monumentenstad.nl